TÜRK CEZA KANUNUNDA DOLANDIRICILIK SUÇU

GİRİŞ

Dolandırıcılık suçu, TCK’nun 157-159. maddeleri arasında düzenlenmiştir. 157. maddeye göre dolandırıcılık, ”Hileli davranışlarla bir kimseyi aldatıp, onun veya başkasının zararına olarak, kendisine veya başkasına bir yarar sağlayan kişiye bir yıldan beş yıla kadar hapis ve beşbin güne kadar adlî para cezası verilir.” şeklinde tanımlanmıştır. Bu suçta fail; bir kimseyi hileli davranışlar vasıtasıyla aldatıp, onun veya bir başkasının malvarlığında zarara, buna karşılık olarak kendisinin veya üçüncü bir kişinin malvarlığına ilişkin bir yarara sebep olmaktadır.

DOLANDIRICIK SUÇUNUN ŞARTLARI

Dolandırıcılık suçu çok hareketli bir suçtur. Bu nedenle bu suç birçok farklı tarzda hareket ile işlenebilecek bir suçtur. Ancak dolandırıcılık suçundan bahsedebilmek için üç şartın varlığı aranmaktadır. Bunlar; “failin hileli davranışlarda bulunması” “mağdurun bu davranışlar sebebiyle aldanması”, “mağdur veya bir başka üçüncü kişinin zararına olarak; failin kendisine veya bir başkasına yarar sağlamasıdır”

Hileli davranış, mağdur üzerinde tesiri bulunan, mağdurun doğru karar verebilme yeteneğini ve fikri faaliyetlerini sekteye uğratan ve mağduru hataya düşüren her kurnazca harekettir. Dolandırıcılık suçunun oluşmasında kullanılan hareketin hile sayılıp sayıl-mayacağının tespit edilebilmesi için, hilenin mağduru hataya sürüklemesi yeterlidir.

Aldatıcılık, dolandırıcılık suçunda failin hileli davranışlarının ilk neticesi mağdurun aldanmasıdır. Hileli davranışlarla aldanmanın gerçekleşmesi suçun tamamlandığı anlamına gelmemektedir. Suçun tamamlanması, hileli davranışlarla aldanmanın gerçekleşerek, aldanan kişinin veya bir başkasının malvarlığında azalma sonucunda adatanın kendisine yarar sağlaması da gerekmektedir.

Zarar, hileli davranışlar nedeniyle oluşan dolandırıcılık suçunun neticesi; hile sonucunda muhatabın etkilenerek, sakatlanmış irade ile tasarrufta bulunması ve bu tasarrufuyla kendisinin veya bir başka kişinin malvarlığında bir zarar meydana gelmesidir. Ekonomik değeri olmasa da manevi değer taşıyan şeylerde de zarar meydana gelebilir.

TCK m.157’ye dolandırıcılık suçunun işlenmesi halinde; bir yıldan beş yıla kadar hapis ve beşbin güne kadar adlî para cezası verilir.

NİTELİKLİ DOLANDIRICILIK SUÇU

Nitelikli dolandırıcılık suçu TCK m.158’de düzenlenmiştir. Buna göre;

a) Dinî inanç ve duyguların istismar edilmesi suretiyle,

b) Kişinin içinde bulunduğu tehlikeli durum veya zor şartlardan yararlanmak suretiyle,

c) Kişinin algılama yeteneğinin zayıflığından yararlanmak suretiyle

d) Kamu kurum ve kuruluşlarının, kamu meslek kuruluşlarının, siyasi parti, vakıf veya dernek tüzel kişiliklerinin araç olarak kullanılması suretiyle,

e) Kamu kurum ve kuruluşlarının zararına olarak,

f) Bilişim sistemlerinin, banka veya kredi kurumlarının araç olarak kullanılması suretiyle,

g) Basın ve yayın araçlarının sağladığı kolaylıktan yararlanmak suretiyle,

h) Tacir veya şirket yöneticisi olan ya da şirket adına hareket eden kişilerin ticari faaliyetleri sırasında; kooperatif yöneticilerinin kooperatifin faaliyeti kapsamında,

i) Serbest meslek sahibi kişiler tarafından, mesleklerinden dolayı kendilerine duyulan güvenin kötüye kullanılması suretiyle,

j) Banka veya diğer kredi kurumlarınca tahsis edilmemesi gereken bir kredinin açılmasını sağlamak maksadıyla,

k) Sigorta bedelini almak maksadıyla,

l) Kişinin, kendisini kamu görevlisi veya banka, sigorta ya da kredi kurumlarının çalışanı olarak tanıtması veya bu kurum ve kuruluşlarla ilişkili olduğunu söylemesi suretiyle,

İşlenmesi halinde, üç yıldan on yıla kadar hapis ve beşbin güne kadar adlî para cezasına hükmolunur. Ancak, (e), (f), (j), (k) ve (l) bentlerinde sayılan hâllerde hapis cezasının alt sınırı dört yıldan, adli para cezasının miktarı suçtan elde edilen menfaatin iki katından az olamaz.

DOLANDIRICILIK SUÇUNDA CEZAYI ARTIRAN HALLER

Dolandırıcılık suçunda cezayı arttıran haller TCK m.158/3’te düzenlenmiştir. TCK m.157-158’de yer alan suçların, üç veya daha fazla kişi tarafından birlikte işlenmesi hâlinde verilecek ceza yarı oranında; suç işlemek için teşkil edilmiş bir örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenmesi hâlinde verilecek ceza bir kat artırılır.

DAHA AZ CEZAYI GEREKTİREN HALLER

Dolandırıcılık suçunda daha az cezayı gerektiren haller TCK m.159’da düzenlenmiştir. Madde gereğince; “dolandırıcılığın, bir hukuki ilişkiye dayanan alacağı tahsil amacıyla işlenmesi halinde, şikayet üzerine, altı aydan bir yıla kadar hapis veya adlî para cezasına hükmolunur.”

DOLANDIRICILIK SUÇUNDA ŞİKAYET, ZAMANAŞIMI ve UZLAŞTIRMA

Dolandırıcılık suçu, takibi şikayete bağlı suçlar kategorisinde değildir. Savcılık suçun işlendiğini öğrenir öğrenmez kendiliğinden soruşturma yapmak ve suçun işlendiği kanaatindeyse kamu davası açmak zorundadır. Dolandırıcılık suçu için şikayet süresi yoktur. Ancak suçun en basit halinde dava zamanaşımı süresi 8 yıl olduğundan en geç 8 yıl içinde şikayet hakkının kullanılarak olayın savcılığa bildirilmesi gerekir.

Basit dolandırıcılık suçu (TCK md.157), taraflar arasında uzlaştırma prosedürünün uygulanmasını gerektiren suçlardandır. Uzlaşma kapsamında olan suçlarda gerek soruşturma gerekse kovuşturma aşamasında, öncelikle uzlaştırma prosedürünün uygulanması, uzlaşma sağlanmazsa soruşturmaya veya yargılamaya devam edilmesi gerekir.